donderdag 1 september 2011

De vérstrekkende gevolgen van ‘triggerpoints’

Het is een veelvoorkomende frustratie: je hebt voortdurend pijn, maar de artsen kunnen niets bijzonders ontdekken. Royale kans dat de boosdoener een zogeheten triggerpoint is; een hard spierknoopje, dat elders in het lichaam pijn veroorzaakt. Onzichtbaar op scans en röntgenfoto’s, maar wel traceerbaar voor een getrainde triggerpoint-therapeut.


door Margaretha Coornstra

“Als ik híer druk, dan doet het dáár pijn..!” Dit gevleugeld woord van cabaretier Toon Hermans vat de gevolgen van triggerpoints kernachtig samen. Masseur en triggerpoint-deskundige Rob Beenker, een van de Nederlandse pioniers op het gebied van Triggerpoint-therapie, herkent het fenomeen als geen ander. “En dan zegt de dokter: dan moet u daar niet meer drukken. Terwijl wij zeggen: dan moet je daar wél drukken. Want blijkbaar zit er een ‘triggerpoint’, een spierknoopje, dat je kunt wegmasseren.”

Als puber al geïnteresseerd in Chinese filosofie en van huis uit taalkundige, volgde Rob Beenker vanaf 1992 cursussen in diverse massagevormen. Om zijn theoretische kennis te verbreden, vertaalde hij ook vakliteratuur. Eén Amerikaans massageboek,  het Handboek Triggerpoint Therapie (2001) van Clair Davies, betekende een keerpunt in zijn leven. Het inspireerde hem niet alleen tot lezingen en workshops, maar zelfs tot het opzetten van de particuliere Opleiding TriggerpointCoach®.

Triggerpoint-therapie vertoont enkele overeenkomsten met acupunctuur en acupressuur, vindt Beenker. “Maar die Chinese traditie gaat natuurlijk veel dieper. Wij houden ons immers pas twee eeuwen bezig met een behandelwijze die ze in het oosten duizend jaar geleden al beoefenden. Bovendien hanteert de westerse geneeskunde een andere wetenschapsfilosofie.”
Hoewel veel fysieke locaties van bepaalde ‘points’ samenvallen met die binnen de acupunctuur, hanteert de triggerpoint-therapie wel degelijk een westers verklaringsmodel. Centraal begrip binnen dat model is het ‘myofasciale triggerpoint’, in 1976 gelanceerd door de Amerikaanse arts Janet Travell. ‘Myo’ betekent spier, ‘fascia’ betekent bindweefsel.
 “De fascia is een vlies dat door ons hele lichaam loopt, alle botten, organen, spieren en zenuwen omvat en alles met elkaar verbindt,” legt Beenker uit. “In zowel de fascia als in de spieren kunnen kleine, harde knoopjes ontstaan, in grootte variërend van speldenknop-tot knikkerformaat, die verderop pijn veroorzaken.”

De voornaamste behandeldisciplines rondom het triggerpoint-concept zijn massage en fysiotherapie. Twee speciale technieken zijn dry needling’ (het triggerpoint manipuleren met een dunne naald) en ‘spray & stretch’ (waarbij je het centrale zenuwstelsel als het ware ‘afleidt’ met een koude vloeistof, om dan bliksemsnel de spierknoop glad te trekken.)
Ter aanvulling is later de ‘Trigger Yoga’ ontwikkeld. “Want een van de oorzaken van triggerpoints is gebrek aan beweging,” aldus Beenker. “Nu wisten we al dat we met z’n allen te weinig bewegen, maar niet dat dit ook triggerpoints kan veroorzaken. Trigger Yoga is erop gericht dat de weggemasseerde spierknopen ook wegblíjven.”

Triggerpoints hebben niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk vérstrekkende gevolgen. Veel verschijnselen die medici tot dusver diagnosticeerden als hernia of ischias, blijken namelijk lang niet altijd samen te hangen met een verschoven tussenwervelschijf, maar met een triggerpoint in de kleine bilspier. Evenzo wordt RSI in de armen gevoeld, maar vaak veroorzaakt door kleine spiertjes in de nek. Zelfs een ongrijpbaar syndroom als fibromyalgie (ook ‘weke-delen-reuma’ genoemd) zou volgens sommigen zijn oorsprong hebben in myofasciale triggerpoints.

Gelukkig krijgt (para-)medisch Nederland steeds meer aandacht voor het triggerpoint-perspectief, constateert Beenker voldaan. In het Rotterdamse Erasmus Ziekenhuis wordt triggerpoint-therapie toegepast bij pijnbestrijding. En de fysiotherapeut Carel Bron promoveerde in april 2011 aan de Nijmeegse Radboud Universiteit op een proefschrift over triggerpoints. Dr. Bron en collega Jo Fransse zijn bovendien de oprichters van de Myofasciale Pijn Seminars te Groningen, een internationaal erkende opleiding voor professionals.

Niet dat er altijd wetenschappelijk inzicht nodig is voor succesvolle pijnbestrijding. Het handboek geeft immers ook zelfmassage-instructies voor de patiënt. “Dan leer je natuurlijk alleen de trucjes, en nog vrijwel niets over de achterliggende oorzaken,” relativeert Beenker. “Maar het handboek is, echt op z’n Amerikaans, foolproof geschreven. Zolang je je strikt aan de regels houdt, kan er weinig fout gaan.”


Handboek
In 1942 al deed de Amerikaanse arts Janet Travell onderzoek naar triggerpoints en hun ver uitstralende ‘afgeleide’ pijnen. In 1961 benoemde president Kennedy haar tot de eerste vrouwelijke lijfarts van het Witte Huis, nadat ze hem van ernstige pijnklachten had genezen. In 1983 publiceerde ze met Dr. David G. Simons het monumentale werk ‘Myofascial Pain & Dysfunction, The Trigger Point Manual’, bedoeld voor vakgenoten. Pianotechnicus Clair Davies vond hierin de oplossing voor zijn frozen shoulder. Verrukt en begeesterd schreef hij in 2001 zijn ‘Trigger Point Therapy Work Book’ voor leken, dat een bestseller werd. Ook de Nederlandse vertaling, ‘Handboek Triggerpoint-therapie’, is inmiddels aan zijn tiende druk toe.

Dry needling
- Jurgen Scholten (43) had al jaren last van zijn knie na een val op straat. Eind 2010 kreeg hij bovendien uitvalsverschijnselen aan zijn pink en ringvinger. “Waarschijnlijk door te intensieve triceps-oefeningen tijdens de bodypump-training,” vermoedt hij zelf.
In september 2010 vertrouwde Jurgen zijn knie toe aan triggerpoint-therapeut
Kars van der Veen, gespecialiseerd in dry needling. Hierbij werden de triggerpoints met heel dunne naaldjes aangeprikt en zo gedeactiveerd. Jurgen is dolblij met het resultaat: “Jarenlang heb ik niet kunnen sporten, maar binnenkort begin ik weer!”
Over de ‘slapende’ pink en ringvinger raadpleegde hij eerst een neuroloog, die een operatie aanbood. Jurgen opperde dry needling als alternatief, waarna de neuroloog enthousiast opveerde: “O fantastisch! Als u iemand kent die dat kan, is dat ook een prima optie!” Na drie behandelingen was het verdoofde gevoel vrijwel verdwenen.

- Ook profvoetballer Anthony Correia zoekt al jaren zijn heil bij triggerpoint-therapeut Paul de Vlugt. “Laatst nog had ik pijn bij de peesaanhechting in de hamstrings. Paul zoekt dan het precieze punt op en duwt er zachtjes een naald in. Dat voelt ongeveer alsof je geknepen wordt.” Vervolgens treedt er een stijfheid op, die naderhand verdwijnt. “Voor ernstiger blessures heb je natuurlijk meer tijd nodig,” zegt Correia, “Maar ik heb altijd veel baat bij dry needling. Zodra ik ergens last van heb, ga ik zo gauw mogelijk bij Paul langs.”

© Margaretha Coornstra. Dit artikel verscheen op 1-8-2011 in de Gezondheidsbijlage van Wegener Dagbladen, onder de kop "Spieren uit de knoop masseren".